ÜLKEMİZ VE ORDU İLİ BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIĞINA

ÜLKEMİZ VE ORDU İLİ BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIĞINA

SUNİ TOHUMLAMANIN KATKILARI

Giriş



Bu yazıda 1990 yılından günümüze kadar suni tohumlama ve hayvancılık teşviklerinin yasal çerçevesi, ülkemiz ve ilimiz büyükbaş hayvancılığın genel yapısı, süt ve et verimleri ile suni tohumlama çalışmalarının hayvansal verimli üzerine etkileri ve önerilere yer verilmektedir.

Yasal Çerçeve

Ülkemizde suni tohumlama hizmetleri, 4641 sayılı Hayvan Islahı Kanunu ve bu Kanunu göre hazırlanan Suni Tohumlama, Ovum ve Embriyo Transferi Faaliyetlerinin Usul ve Esasları Hakkındaki yönetmeliğine göre yürütülmektedir.

Büyükbaş hayvan ırkımızın ıslah edilmesi amacıyla bu güne kadar çeşitli yöntemler uygulanmıştır. Devlet tarafından yurt dışından yüksek verimli damızlık gebe düve ve boğalar ithal edilerek kurum ve kişilere dağıtımı yapıldı. Ayni şekilde yurt içinden de Tarım Bakanlığına bağlı işletmelerden çeşitli projelerle tedarik etmiş olduğu damızlık vasfı yüksek boğa ve gebe düveleri tarımsal kalkınma kooperatifleri aracılığı ile dağıtarak damızlık vasfı yüksek sürü oluşturmaya çalışmıştır.

2005/8503 sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi hakkındaki Karar 21/02/2005 tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından imzalanmıştır. Bu kararın 1. maddesinde ‘’ uygulamanın 2005-2010 yılları arasında 6 yıl süre ile uygulanacağını’’, 2. maddesinde ise destekleme konularına açıklık getirilerek d fıkrasında ‘’suni tohumlama hizmetleri sağlayan gerçek ve tüzel kişilere, soy kütüğüne kayıtlı olan işletmeler için ve kalkınmada öncelikli bölgelerde farklı olmak üzere hayvan başına suni tohumlama teşvik primi ödenir ‘’ denilmektedir.

2005/8503 sayılı Bakanlar Kurulu kararının uygulama esasları tebliği (2005/13) Tarım Bakanlığı tarafından yayımlanarak açıklık getirilmiştir. Bu Bakanlar kurulu kararının kapsamında hayvancılıkla ilgili ‘’ suni tohumlama, hayvan kayıt sistemi, buzağı desteklemeleri ve aşılama desteklemeleri’’ gibi birçok teşvik mevcuttur. Bu teşviklerden herhangi birinde değişiklik yapıldığı zaman diğer unsurlar da etkilenmektedir.

Ülkemizde ve İlimizde Hayvancılığın Yapısı



Ülkemizde Büyükbaş Hayvan Varlığı (Bin Baş) :

Yıllar
Toplam
Kültür
%
Melez
%
Yerli
%

1990
11.377
1.013
8.9
3.670
32.3
6.694
58.8

1995
11.789
1.702
14.4
4.776
40.5
5.311
45.1

2000
10.761
1.806
16.8
4.738
44.0
4.217
39.2

2001
10.548
1.854
17.6
4.620
43.8
4.074
38.6

2002
9.804
1.860
19.0
4.358
44.5
3.586
36.6

2003
9.789
1.941
19.8
4.285
43.8
3.563
36.4

2004
10.069
2.109
20.9
4.395
43.6
3.565
35.4

2005
10.526
2.355
22.4
4.538
43.1
3.633
34.5

2006
10.870
2.771
25.5
4.694
51.0
3.405
31.3


İlimiz Büyükbaş Hayvan Varlığı :

Yıllar
Toplam
Kültür
%
Melez
%
Yerli
%

2004
123.924
8.302
6.7
75.469
60.9
40.153
32.4

2005
130.760
13.601
10.4
70.804
54.01
46.355
35.5

2006
129.316
14.704
11.3
72.884
56.3
41.728
32.3


1990 yılında büyükbaş hayvan varlığımızın %58.8 oluşturan yerli sığırlarımız 2006 yılında % 31.3 düşerek, % 52 oranında azalmıştır. Buna mukabil büyükbaş hayvan varlığımız içerisinde, kültür hayvanlarımızın varlığı 2.73 oranında, kültür melezi hayvan varlığımız da 1.57 oranında artış göstermiştir. İlimizdeki hayvan yapısı da yerli hayvanlarda ülke geneline benzemekle birlikte, kültür ırkı hayvanlarda ülke ortalamasının oldukça altında kalmıştır.


Ülkemizde Süt Verimi:



YILLAR
SIGIR - KÜLTÜR
SIGIR - MELEZ
SIGIR - YERLİ

SAGILAN HAYVAN

SAYISI
SÜT
SÜT/

H.BAŞ
SAGILAN

HAYVAN

SAYISI
SÜT
SÜT/

H.BAŞ
SAGILAN HAYVAN SAYISI
SÜT
SÜT/

H.BAŞ

(baş)
(ton)
(baş)
(ton)
(baş)
(ton)

1991
650 739
1 913 438
2.940
2 087 014
4 188 398
2.006
3 381 244
2 514 576
743

1992
698 223
2 065 445
2.958
2 124 103
4 236 269
1.994
3 247 849
2 413 164
743

1993
750 254
2 222 701
2.962
2 214 725
4 399 142
1.986
3 066 975
2 282 629
744

1994
779 690
2 309 742
2.962
2 308 308
4 584 837
1.986
2 994 180
2 234 294
746

1995
870 248
2 581 711
2.966
2 392 621
4 751 023
1.985
2 622 717
1 942 578
740

1996
920 185
2 723 911
2.960
2 457 923
4 827 957
1.964
2 590 102
1 913 758
738

1997
879 779
2 593 152
2.947
2 355 541
4 586 892
1.947
2 358 974
1 734 133
735

1998
879 841
2 576 065
2.927
2 346 093
4 586 511
1.954
2 263 109
1 669 483
737

1999
903 499
2 618 031
2.837
2 424 629
4 722 638
1.947
2 209 764
1 624 821
735

2000
904 849
2 639 113
2.916
2 335 119
4 591 861
1.966
2 039 601
1 501 067
735

2001
912 411
2 660 282
2.915
2 248 877
4 410 758
1.961
1 924 526
1 418 042
736

2002
850 725
2 467 889
2.900
1 971 740
3 867 656
1.961
1 570 103
1 155 088
735

2003
1 034 817
3 215 859
3.107
2 236 680
4 568 252
2.042
1 768 865
1 730 027
978

2004
832 711
3 231 461
3.880
1 699 804
4 608 293
2.711
1 343 206
1 769 571
1.316

2005
925 618
3 596 017
3.884
1 717 309
4 646 857
2.705
1 355 170
1 783 328
1.315

2006
1 106 679
4 295 367
3.881
1 799 409
4 884 590
2.714
1 281 843
1 687 345
1.316


İlimizde Süt Verimi:

Yıllar
Hay.Sayısı
Sağmal Hay. Say
Üretilen Süt

(ton)
Süt/Hay Başına

(Kg)

2002
151.950
86.611
136.000
1.570

2003
132.841
75.719
121.000
1.598

2004
123.924
70.636
108.414
1.534

2005
130.760
74.533
129.839
1.742

2006
129.316
73.710
144.659
1.962


Ortalama süt verimi açısından ülkemiz, AB ülkelerinin hatta dünya ülkelerinin çok gerisinde kalmıştır.Ülkemizde ortalama süt verimi 2002 yılında 1705 kg. iken dünya ortalaması 2188 kg’ dır. Bu sayı ABD ‘de 7815 kg., komşumuz Bulgaristan’ da 3430 kilogramdır. Dünya süt üretimi bakımından 15 sırada olan ülkemiz, sağmal sığır başına 1709 kg. süt ile 72. sırada bulunmaktadır.

İlimizde de süt üretimi ülkemiz ortalamasının biraz altında olmakla beraber gelişim açısından benzerlik göstermektedir.

Suni tohumlama uygulamalarında yaşanan gelişmenin etkisiyle 2006 yılı ülke süt ortalaması 2.594 kilograma ulaşmıştır. Halen ülkemiz hayvancılığının % 31.3’ ü yılda 1.316 kilogram süt veren yerli hayvanlardan oluşmaktadır.


Ülkemizde Et Verimi:



YILLAR
SIGIR - KÜLTÜR
SIGIR - MELEZ
SIGIR - YERLİ

KESİLEN

HAYVAN

SAYISI
ET ÜRE.MİK.
ET/

H.BAŞ(Kg)
KESİLEN

HAYVAN

SAYISI
ET ÜRE.MİK.
ET/

H.BAŞ(Kg)
SAGILAN HAYVAN SAYISI
ET ÜRE.MİK.
ET/

H.BAŞ(Kg)

(baş)
(ton)
(baş)
(ton)
(baş)
(ton)

1991
263.052
52.919
201
569.404
91.532
160
1.330.404
165.113
124

1992
279.529
52.750
188
724.286
118.065
164
1.061.167
129.837
122

1993
222.380
41.328
185
760.000
119.363
157
1.102.970
135.375
122

1994
167.393
31.679
189
885.260
136.851
154
1.196.830
148.124
123

1995
179.230
37.634
209
924.630
164.036
177
716.910
90.777
126

1996
277.830
62.533
225
721.160
129.819
180
817.010
109.476
133

1997
292.577
63.616
217
982.447
171.945
175
1.107.322
143.981
130

1998
241.156
54.153
224
915.838
164.842
179
1.043.481
140.278
134

1999
236.344
54.137
229
851.112
164.770
193
919.302
130.774
142

2000
255.855
58.534
228
804.798
154.377
191
1.040.930
141.725
136

2001
282.414
68.282
241
670.817
133.435
198
890.089
129.872
145

2002
228.471
56.063
245
681.825
140.014
205
863.811
131.552
152

2003
229.830
53.900
234
613.306
124.615
203
747.909
111.939
149

2004
280.812
67.881
241
765.812
165.879
216
809.925
131.240
162

2005
365.225
86.070
235
749.693
151.432
201
515.553
84.179
163

2006
425.551
98.917
232
740.432
150.907
203
585.014
90.881
155


İlimizde Et Verimi:

Yıl
Kes. Hay. Sayısı
Et (ton)
Et/H.Baş (Kg)

2002
12.058
1.320
109

2003
9.872
1.011
102

2004
14.727
1.823
123

2005
17.779
1.979
111

2006
21.520
2.462
114

2007
16.393
1.995
103


Ülkemizde hayvan başına et üretim miktarı AB ülkelerinin çok gerisindedir. İlimizde Jersey ırkı süt sığırı melezlerinin yaygın olması nedeniyle hayvan başına karkas ağırlığı ülke ortalamasının oldukça altında kalmıştır.


Suni Tohumlama Sayısı:



Yıllar
Türkiye Geneli
Ordu İli

Hay.Mevcudu

(000)
Suni Toh.
%
Hay.Mevcudu
Suni Toh.
%

2002
9.804
624.000
12.6
151.950
5099
6.7

2003
9.789
635.000
12.8
132.841
7693
11.5

2004
10.069
846.000
16.8
123.924
9210
14.8

2005
10.526
1.702.000
32.2
130.760
22.732
17.4

2006
10.870
2.110.000
38.8
129.316
30.011
46.4

2007
11.050
2.671.498
48.2
123.659
31.004
50.1




Not: % Hesaplanırken mevcut hayvan varlığının %50’si boğa altı olarak alınmıştır.



2002 yılında ülke genelinde mevcut boğa altı ineklerin % 12.6’sına suni tohumlama uygulanırken, 2007 yılında boğa altı ineklerin % 48.2’ sine suni tohumlama uygulanmıştır. İlimizde de 2007 yılına boğa altı ineklerin % 50.1’ ine suni tohumlama uygulanmıştır. Bu gelişmeye rağmen kültür melezi hayvanların bir kısmı ile yerli hayvanlara halen suni tohumlama hizmeti ulaşamamıştır.

Sonuç:

Son zamanlarda basına yansıyan ve de 8 Şubat 2008 tarihinde Tarım Bakanımız Sn. Dr. Mehdi Eker ile Konsey Başkanımızın mesleğin sorunlarının görüşülmesinde, suni tohumlama teşviklerinin kaldırılacağı bunun yerine belirlenen kriterlere uygun çiftliklere, hayvan başına destekleme verileceği ifade edilmektedir. Hayvan başına tek ödeme yapılması için ‘’ büyük ve küçükbaş hayvanların Türkvet ve soy kütüğüne kayıtlı olması, örgütlü üretici olması, aşılama programına dahil tüm aşılarını yaptırmış olması, büyükbaşların en az 5 baş anaç olması ve küçükbaşların 25 baş anaç hayvan olması ‘’ şartı getirilmesi planlanmaktadır.

İlimizde 127.016 adet büyükbaş sığır ve 80.756 adet hayvancılık işletmesi bulunmaktadır. İşletme başına ortalama 1 adet büyükbaş anaç hayvan düşmektedir. İlimizde 127.016 adet sığırın ancak 2624 adeti soy kütüğüne kayıtlıdır. Ayrıca 50 kadar yetiştiricide birlik üyesidir.

İlimizin arazi yapısının engebeli ve yerleşimin dağınık olması hayvancılık sektöründe hizmet vermeyi oldukça zorlaştırmaktadır. 2005 yılında çıkan suni tohumlama, aşılama ve kayıt sistemi teşvikleri ile beraber serbest veteriner hekimler üreticilerle buluşmuştur. Üretici veteriner hekimi tanımış, her üreticinin bir veteriner hekimi olmuştur. Bu teşviklerin amacı yalnızca üreticileri desteklemek değil aynı zamanda et, süt ve buzağı kalite ve miktarını artırmıştır. Hayvan başına teşvik uygulaması ile 30 kğ süt veren bir sığırla 10 kğ süt veren bir sığırın aynı teşvik kapsamında değerlendirilmesi ne kadar doğru olacaktır?

2007 yılında İlimizde 31.004 adet sığıra serbest veteriner hekimler tarafından suni tohumlama yapılmıştır. Suni tohumlama teşvikleri ile beraber suni tohumlama sayılarında büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Suni tohumlama uygulamalarından ilimizdeki serbest veteriner hekimler ya hiç ücret almamış yada yol parası adı altına cüzi miktarda ücret talep etmişlerdir. Teşvikler ve serbest veteriner hekimlerin fedakar çalışmaları neticesinde suni tohumlama sayıları yükselmiştir.

Suni tohumlama teşviklerinin uygulamadan kalkmasıyla birlikte suni tohumlama sayıları 2005 yılının da çok altına düşerek, vasıfsız tabii tohumlama boğalarına geri dönülecektir. Yıllarca yapılan mücadele boşa gidecektir. Ayrıca 6 yıl boyunca suni tohumlama yapmak için personel ve ekipman yatırımı yapan serbest veteriner hekimlerin çabaları boşa gitmiş olacaktır.

DIE verilerine göre 2004 yılı itibariyle GSYİH’nin yaklaşık %11.3’ü, toplam istihdamın ise % 33.96’ını tarım ve hayvancılık sektörü oluşturmaktadır. Bu sektör uygulanan teşviklerden çok çabuk etkilenmektedir. Aynı zamanda da çok kırılgan bir yapıya sahip olup hayvancılık sektörü oluşan spekülasyonlardan da etkilenmektedir.

Ülke genelinde 2005 yılında başlayan teşviklerle 2007 yılında boğa altı hayvan varlığımızın %50’sine suni tohumlama uygulanmıştır. Bu teşviklerle ülkemiz hayvanlarının genetik yapısında meydana gelen değişim ve hayvansal ürünlere olumlu etkileri önümüzdeki yıllarda daha iyi görülecektir.

Bunun için; ülke gerçeklerini göz ününde bulundurarak; kademeli bir geçiş uygulanması yerinde olacaktır. Bir taraftan suni tohumlama teşvikleri uygulamaya devam edilirken diğer taraftan da hayvan başına teşvik uygulamasına başlanması mümkündür. Suni tohumlama teşvik miktarı ile hayvan başına teşvik miktarı arasında oluşturulacak fark hayvan başına lehine yönlendirici olabilir. Özellikle hayvancılığın geri olduğu kalkınmada öncelikli illerde kademeli geçişe ihtiyaç vardır.

Aksi halde Türkiye’de Jersey ırkının kalesi olan Ordu’da hayvan ıslahında geriye dönüşler kaçınılmaz olacaktır.